Breaking News

Φτώχεια, μετανάστευση και δικαίωση…



ΒΙΒΛΙΟπαρουσίαση
-------------------------------------
Από τον Άγγελο Πετρουλάκη
-------------------------------------


Γιώτα Φώτου:
«Στης καρυδιάς τον ίσκιο…»
Από τις εκδόσεις «ΨΥΧΟΓΙΟΣ»


Η Γιώτα Φώτου έκανε την εμφάνισή της στα ελληνικά γράμματα μ’ ένα βιβλίο για παιδιά, το «ΑΛΦΑ του Άγγελου». Ακολούθησαν και άλλα βιβλία για παιδιά, μέχρι που το 2008 εμφανίζεται στο χώρο τής λογοτεχνίας με το μυθιστόρημα «Τα βιολιά της χαράδρας».
Το 2005 όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο αόρατος Πολ», της είχα πει πως το επόμενο βήμα της θα είναι να μπει στον χώρο της λογοτεχνίας με μυθιστόρημα, γιατί αυτός ήταν ο χώρος της. Με την αμεσότητα και τη σεμνότητα που τη διακρίνει, είχε απαντήσει πως το θεωρεί ιδιαίτερα μακρινό αυτό το όνειρο.
Όμως, τρία χρόνια μετά, το όνειρο έγινε πραγματικότητα και το «Στης καρυδιάς τον ίσκιο» είναι το έκτο της μυθιστόρημα, χωρίς να έχει εγκαταλείψει το παιδικό βιβλίο, όπου εκεί έχει να παρουσιάσει δεκατρία βιβλία. Αναμφίβολα έχουμε να κάνουμε με μια συγγραφέα ιδιαίτερα γόνιμη, επίσης ιδιαίτερα αθόρυβη, που όμως έχει σταθερούς φίλους και… ορκισμένους αναγνώστες.

«Στης καρυδιάς τον ίσκιο»... Τίτλος που δεν προδιαθέτει τον αναγνώστη για όσα ξεδιπλώνονται στις σελίδες του. Η καρυδιά, ένα συγκεκριμένο δέντρο σ΄ένα πλάτωμα ενός χωριού στην ορεινή Ευρυτανία, λειτουργεί ως πρόσχημα για να ξεδιπλωθεί η ζωή κάποιων ανθρώπων, που βιώνουν την ελληνική πραγματικότητα τόσο στην περίοδο του Μεσοπολέμου, όσο και στην Κατοχή, και στον Εμφύλιο.
Ο αναγνώστης θα πρέπει να έχει στον νου του μια αδιάψευστη αλήθεια: Η Ελλάδα δεν βίωνε, από περιοχή σε περιοχή, τις ίδιες κοινωνικές συνθήκες, όπως, επίσης, δεν βίωνε όσα βίωνε μια άλλη περιοχή της Ευρώπης. Άρα τον κάτοικο της ορεινής Ευρυτανίας δεν ενδιέφερε τίποτα απ’ όσα μπορεί να ενδιέφεραν έναν κάτοικο άλλης περιοχής. Για τους περισσότερους, το βασικό μέλημά τους ήταν να επιζήσουν, να κυριαρχήσουν πάνω στην πείνα τους.
Σε σχέση με τις υπόλοιπες συνθήκες που διαμόρφωναν τη ζωή του Ευρωπαίου ή του Αμερικανού, οι διαφορές ήταν ανυπολόγιστες και αγεφύρωτες. Στο μικρό χωριό όπου διαδραματίζεται η ιστορία τα πράγματα είναι πολύ απλά. Να υπάρχει μια στέγη για να μην μπαίνει η βροχή και το χιόνι και να υπάρχει έστω ένα πιάτο αραιωμένη χορτόσουπα, όχι γιατί οι άνθρωποι ήταν εκ πεποιθήσεως… «χορτοφάγοι», πιστοί στην υγιεινή διατροφή, αλλά γιατί πεινούσαν, στην κυριολεξία..
Εκεί θα γεννηθεί η κεντρική ηρωίδα και θα πορευτεί με τις φοβίες της, τις προκαταλήψεις, την αγωνία της καθημερινότητας. Πλάι της θα κινείται μια κοινωνία ανθρώπων, επίσης βασανισμένων, που δεν γνωρίζουν τι έγινε στο Βερντέν, που δεν θα μάθουν ποτέ για τη Νύχτα των κρυστάλλων, που δεν έχουν ακούσει το όνομα Άλμπερτ Αϊνστάιν, ούτε το Τζέιμς Τζόις, δεν γνωρίζουν τι σημαίνει «Ντανταϊστές» και πολλά άλλα.
Τόσο η ίδια, όσα και τα πρόσωπα που κινούνται γύρω της θα ζήσουν τα απόνερα των πολέμων, θα πληρώσουν το αναλογούν τίμημα και θα προχωρήσουν ένα βήμα τη ζωή τους με τη μετανάστευση. Η λογοτεχνία μιλά για το τεράστιο θέμα της μετανάστευσης, με λέξεις απλές, ωστόσο σκληρές μέσα στην αλήθεια τους. Εκατοντάδες σελίδες σχετικών μελετών λένε πολύ λιγότερα και λιγότερο ουσιαστικά από κάποιες δεκάδες σελίδες της Γιώτας Φώτου, που αναδεικνύει τον καημό και τον πόνο τού μετανάστη, χωρίς να καταφύγει σε στατιστικά στοιχεία ή κοινωνιολογικές αναλύσεις. Η Φώτου έχει την ικανότητα να μιλά για σπουδαία πράγματα, αποφεύγοντας κραυγαλέες εκφράσεις και δημιουργώντας ολοζώντανα σκηνικά.

Έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, μ’ ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, από μια συγγραφέα που δεν χρειάζεται να καταφύγει σε υπερβολές για ν' αποδείξει ότι μπορεί να είναι στην πρώτη γραμμή τού χώρου τής λογοτεχνίας.
Ισορροπημένο γράψιμο, χωρίς ακροβατισμούς και μύθους που αποσκοπούν σε εντυπωσιασμούς. Με αρχή - μέση - τέλος. Με ματιά υπερβατική πάνω στην Ιστορία τού τόπου, στα σημεία όπου χρειάστηκε να κάνει αναφορές. Κι εδώ η ισορροπία ιδανική, με οδηγό τη συμφιλιωτική αντιμετώπιση γεγονότων που δίχασαν τον τόπο.
Ο μύθος σε πολλά σημεία γίνεται κοινωνικό σχόλιο και αναφορά σε δεινά άγνωστα στους νεότερους, γι' αυτό και διδαχτικός. Η έρευνα και η μελέτη τής Ιστορίας εμφανής, ιδιαίτερα όπου αυτή ακουμπά όχι τους πρωταγωνιστές, αλλά τους απλούς ανθρώπους.
Σχολαστική εμφανίζεται ακόμα και σε θέματα ιδιαίτερης φύσης, όπως η ερωτική ζωή τών γυναικών σε μια εποχή που όλα ήταν απαγορευμένα. Ακόμα και στις λεπτομέρειες του πόκερ και μάλιστα, τόσο πιστά, που ο αναγνώστης ζει την αγωνία τού παίκτη σαν να είναι δική του.
Έντεχνα η συγγραφέας ανοίγει μικρά ή και μεγάλα παράθυρα, που αφορούν τις ζωές άλλων ανθρώπων, του περιβάλλοντος του κεντρικού προσώπου/άξονα, της μυθιστορίας, ανθρώπων που, επίσης με πόνο εκπλήρωσαν την πορεία τους εκείνες τις πέτρινες εποχές. Και είναι μορφές με δευτερεύοντα ή και τριτεύοντα ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας, που όμως, έστω ακόμα κι όταν περνούν σιωπηλά από το κάδρο, και χάνονται, λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι προσχηματικά για τη σκιαγράφηση των χαρακτήρων.
Εύσημα θα πρέπει να δοθούν στη Φώτου και για την πλοκή, η οποία αποφεύγει δαιδαλώδεις διαδρομές, ακολουθώντας καθαρούς δρόμους, χωρίς ξαφνιάσματα, όπως ακριβώς είναι και οι ζωές πολλών ανθρώπων.
Δεν θεωρώ ότι οι περίπλοκες εξελίξεις των μύθων ή οι παραδοξολογίες που σκαρφίζονται κάποιοι συγγραφείς, προσθέτουν θετικά στοιχεία σ’ ένα μυθιστόρημα. Αντιθέτως, έχω την άποψη, ότι αφαιρούν την ουσία της διήγησης και προδίδουν τάσεις είτε φλυαρίας, είτε εντυπωσιασμού. Φρονώ πως το μυθιστόρημα πρέπει να είναι ρεαλιστικό όσο η ίδια η ζωή, ειλικρινές, ακριβές, αλλά και δηλωτικό τού χρόνου και του τόπου. Η Φώτου διαθέτει όλα αυτά τα θετικά στοιχεία, αδιαφορώντας αν θα κατηγορηθεί για έλλειψη φαντασίας. Έχει πλεόνασμα ρεαλισμού και αυτό είναι πολύ σημαντικό.

 Ανεπιφύλακτα πιστεύω πως η Φώτου δείχνει ότι δεν χρειάζεται η υπερβολή για να χτιστεί ένα μυθιστόρημα, ούτε η επίκληση δαιμονίων και άλλων γελοιοτήτων για να καταγραφεί η δυστυχία, αλλά και η δικαίωση, στοιχεία που χαρακτηρίζουν πολλά από τα βιβλία που λανσάρονται ως επιτυχημένα.

Δεν υπάρχουν σχόλια