ΜΑΡΑ ΚΑΡΕΤΣΟΥ: I love you Larissa…

(Κάποιοι νέοι συμπατριώτες ίσως να μην γνωρίζουν τη διάσημη Λαρισαία δημιουργό. 

Με την ευκαιρία της επίσκεψής της στην πόλη της (μας), 

ανασύρω από το αρχείο μου και αναρτώ μια συνέντευξή της, 

που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Θεσσαλικές Επιλογές” 

τον Οκτώβριο του 2004).                                                         

    Συνέντευξη: Άγγελος Πετρουλάκης

Κυριακή μεσημέρι, 3 Οκτωβρίου (2004).

Στο ήσυχο μπαρ του Grant Hotel της πόλης μας

με τους λεπτοδείχτες του ρολογιού να δείχνουν την ώρα να φεύγει…

Απέναντι από τη διάσημη Λαρισαία Μάρα Καρέτσου

με δεκάδες ερωτήσεις που θα ήθελαν μέρες συζήτησης για ν’ απαντηθούν.

Το προηγούμενο βράδυ

– με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου –

ο δήμαρχος Λαρισαίων κ. Κ. Τζανακούλης

της είχε απονείμει το χρυσό μετάλλιο της πόλης,

τιμώντας τη διεθνή της καριέρα.

Φίλοι της από τα παλιά, αλλά και άλλοι πολλοί λαρισαίοι

που βρέθηκαν στο αμφιθέατρο της Πινακοθήκης – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα 

είχαν γίνει μάρτυρες της ασυγκράτητης συγκίνησης της περιώνυμης ζωγράφου,

που με δάκρυα στα μάτια πάσχιζε να πει ένα ευχαριστώ.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, εξομολογείται:

«Την ώρα εκείνη με κατέκλυσαν οι μνήμες από τη μητέρα μου.

Ήθελα να ήταν εκεί, να ζούσε τη χαρά…»

Ο χρόνος της λίγος, ωστόσο δηλώνει:

«Θα τον κάνουμε αρκετό για να πούμε δυο λέξεις,

που βέβαια θα είναι λίγες για ό,τι νιώθω.

Αν και κάποιες φορές, γι’ αυτά που νιώθουμε οι λέξεις παραείναι φτωχές…»

Όση ώρα μιλάμε, στο μυαλό μου στριφογυρίζουν στίχοι από παλιά της ποιήματα, ή σωστότερα από ποιήματα που έγραψε παλιότερα, γιατί δεν υπάρχουν παλιά ποιήματα, τα ποιήματα μένουν πάντα νέα, έφηβα ακόμα και μέσα στη μεγαλύτερη μελαγχολία. Εικόνες που σχηματίστηκαν από λέξεις φορτωμένες με τη θλίψη της φυγής, αλλά και την απροσχημάτιστη υπόσχεση της επιστροφής.

* Πώς είναι να επιστρέφεις μετά από σαράντα χρόνια στην πόλη σου, όχι απλά διάσημος, αλλά με τη γνώση ότι έχεις περάσει στις παγκόσμιες μορφές που έχει αγγίξει με το ραβδάκι της η αθανασία της Τέχνης;

«Είναι μοναδικό, συγκινητικό και αξίζει περισσότερο απ’ όλα τα εκατομμύρια του κόσμου. Η αναγνώριση στην πόλη μου είναι μεγαλύτερη απ’ όλες τις άλλες αναγνωρίσεις και τις τιμές που μου πρόσφεραν σ’ όλο τον κόσμο».

* Αποφασίζετε να φύγετε για την Ευρώπη, εγκαταλείποντας μια προνομιούχα για πολλούς θέση στο Πολυτεχνείο, σε μια εποχή που οι Έλληνες έφευγαν από την Ελλάδα μόνο ως οικονομικοί μετανάστες. Πόσο θάρρος και πόσο βαριά όνειρα πρέπει να έχει κανείς για κάτι τέτοιο;

«Οι μετανάστες που έφυγαν τον περασμένο αιώνα για την Αμερική, την χώρα του παράδεισου όπως έλεγαν, είχαν για κίνητρό τους την επιβίωση. Οι δικοί μου λόγοι ήταν διαφορετικοί: Να καθιερώσω την Ελληνική Τέχνη σ’ όλον τον κόσμο. Δύσκολος και βαρύς προορισμός, αλλά δεν υπήρχε επιστροφή για τη Μάρα!»

* Τι συμβαίνει από τη στιγμή που βρίσκεστε στη Γαλλία; Αυτός ο νέος κόσμος που συναντάτε, τι σας υπόσχεται και πώς σας προκαλεί; Ποιες τάσεις και καλλιτεχνικά ρεύματα, απ’ αυτά που συναντάτε στην Ευρώπη, σας εντυπωσιάζουν;

«Η Γαλλία είναι μια χώρα γεμάτη μουσεία, όπως επίσης και από μοντέρνα Τέχνη. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έγινε ποτέ ένα Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης για να μπορούν οι νέοι να βλέπουν μοντέρνα Τέχνη. Κάποτε η κ. Λίζα Γουλανδρή είχε προτείνει να χρηματοδοτήσει ένα Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στην Αθήνα και το κτήριο θα σχεδιαζόταν από το μεγάλο αρχιτέκτονα, τον κινέζο Ίον Πέι. Η γραφειοκρατία της χώρας μας σταμάτησε αυτό το μεγάλο έργο και δυστυχώς ο τόπος μας στερείται ενός Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Ελπίζω στο μέλλον να γίνει αυτό.

»Πηγαίνοντας στο Παρίσι την εποχή του 1974 οι τάσεις ήταν η φωτοζωγραφική και ο νεορεαλισμός. Ο ενθουσιασμός μου που είδα κάτι καινούργιο στην Τέχνη μου έδωσε νέες ιδέες και άρχισα να δουλεύω από το πρωί μέχρι το βράδυ. Αυτό ήταν και η επιτυχία μου. Έπιασα το ρυθμό της εποχής εκείνης».

* Ποιο είναι το καινούργιο που καταθέτετε εσείς ως δικό σας λόγο σε μια Ευρώπη που ήδη έχει σχηματίσει την καλλιτεχνική της θεώρηση μέσα από προτάσεις μεγάλων δημιουργών;

«Το καινούργιο που έκανα εγώ ήταν ότι πάντρεψα την αρχαϊκή και την κλασική Ελλάδα με το νεορεαλιστικό πνεύμα. Έκανα μια δική μου τάση κι αυτό είναι το δύσκολο στον καλλιτέχνη: Να γίνει μοναδικός! Μπορεί ν’ αντιγράφει τους μεγάλους δημιουργούς, αλλά πρέπει μέσα απ’ αυτό».

* Μετά την Ευρώπη η Αμερική. Με την παρότρυνση του Αλέξανδρου Ιόλα. Μιλήστε μου γι’ αυτήν τη σχέση.

«Ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν για μένα ένα μεγάλο διαβατήριο σ’ όλον τον κόσμο. Ήταν ένας εξαίρετος γκαλερίστας μεγάλου βεληνεκούς ο οποίος έβλεπε πάντα το αύριο. Αναλαμβάνοντας έναν καλλιτέχνη ήξερε ότι θα γίνει μεγάλος σε δέκα χρόνια. Ήξερε να παρουσιάζει τον καλλιτέχνη μέσα στο μεγάλο κοινό, μέσα στα μουσεία και τις γκαλερί. Οφείλω την επιτυχία μου στον Αλέξανδρο Ιόλα».

* Πόσο διαφορετικό ήταν το καλλιτεχνικό στερέωμα  στην Αμερική σε σχέση μ’ αυτό της Ευρώπης; Σ’ αυτόν τον κόσμο ποιο είναι το νέο που κομίζετε;

«Στην Ευρώπη η δουλειά του καλλιτέχνη είναι πιο ρομαντική. Αντίθετα, η Αμερική χαρακτηρίζεται από το ρεαλισμό και ο ρεαλισμός είναι πολύ σκληρός. Ποιος θα φανταζόταν ότι ο αμερικανός Άντι Γουόρχολ θα ζωγράφιζε την καθημερινή χάμπουργκερ, την γκέμπελ σουπ ή την Μέριλιν Μονρόε και θα την καθιέρωνε σε κάθε αμερικάνικο σπίτι. Στην Αμερική πρέπει να προλάβεις να κάνεις γρήγορα τη σκέψη σου έργο, γιατί από πίσω σου υπάρχουν νεώτεροι και νεώτερες ιδέες που πάνε να σε ξεπεράσουν.

»Fast fount, fast love, fast art…

»Πρέπει να είσαι πολύ δυνατός για να παραμείνεις στο σύστημα. Το ίδιο το σύστημα μπορεί να σε αποβάλει τάχιστα. Από την άλλη πλευρά, όμως, μπορεί να γίνεις διάσημος σε μια νύχτα μόνο…»

* Αμερική και χρηματιστήριο της Τέχνης. Πλέον η μετοχή της Μάρας Καρέτσου ανεβαίνει εντυπωσιακά. Μιλήστε μου για τον κόσμο αυτό.

«Σήμερα η Τέχνη έχει μπει στο χρηματιστήριο. Τα έργα του Πικάσο βρίσκονται σε τιμές εξωπραγματικές. Οι συλλέκτες αγοράζουν για επένδυση. Αγοράζουν σήμερα τον καλλιτέχνη και τον τριπλασιάζουν σε μια πενταετία. Στα χρόνια του Βαν Γκογκ ή του Γκογκέν οι καλλιτέχνες πέθαιναν στο δρόμο. Είναι αυτό που λέγανε ότι μετά το θάνατο γίνεσαι διάσημος. Σήμερα ζεις και είσαι διάσημος και μπορεί ν’ αποκτήσεις όλα τα υλικά αγαθά εν ζωή. Εάν βέβαια αυτά σ’ ενδιαφέρουν».

* Ξεκινήσατε ακουμπώντας εκφραστικά σε δυο κορυφαίες Τέχνες:την Ποίηση και τη ζωγραφική. Εν τέλει η γλυπτική είναι αυτή που σας κάνει διάσημη. Υπάρχει κάποιο «γιατί» ή θα μπορούσε να πει κανείς πως ήταν θέμα τύχης; Ή μήπως η γλυπτική δίνοντας περίοπτα έργα και βγαίνοντας απ’ το εργαστήρι, είναι αυτή που εν δυνάμει έρχεται σ’ επαφή αμεσότερη επαφή με τον κόσμο;

«Όχι δεν πιστεύω στην τύχη. Την τύχη τη δημιουργείς μόνος σου. Ξεκίνησα στη Λάρισα με ποίηση και ζωγραφική, αλλά η τελική επιλογή μου ήταν η γλυπτική. Στη Σχολή Καλών Τεχνών οι τέσσερις διαστάσεις ήταν αυτές που με γοήτευσαν περισσότερο και σ’ αυτές αφοσιώθηκα με πάθος. Άλλωστε η ποίηση εμπεριέχεται και στη ζωγραφική και στη γλυπτική…»

* Επιστροφές στη Λάρισα. Σαφώς κάθε φορά που επιστρέφετε συναντάτε και μια διαφορετική πόλη. Αυτή τη φορά επιστρέφετε σε μια πόλη που στη θέση της ισόγειας αίθουσας του Περβανιδείου, ή της Γαλλικής Ακαδημίας, ή της γκαλερί του Ηρακλή Βλαχούλη, έχει μια Πινακοθήκη ιδιαίτερα εντυπωσιακή για την ελληνική επαρχία, μια πινακοθήκη που όμως δεν έχει έργα σας. Ποια συναισθήματα σας διακατέχουν;

«Ίσως, επειδή έλλειπα πολλά χρόνια και είχαν κοπεί οι διασυνδέσεις με την Ελλάδα ήταν δύσκολο να με προσεγγίσουν. Τώρα ο Δήμαρχος Λαρισαίων κ. Τζανακούλης που επιθυμεί ν’ αναβιώσουν οι ιππικοί όμιλοι και να επαναφέρει τους ιππικούς αγώνες, εξέφρασε την επιθυμία του ότι θα επιθυμούσε ένα γλυπτό με θέμα το άλογο. Θα το δημιουργήσω και θα το χαρίσω στην πόλη μας. Ακόμα ό,τι κι αν χρειαστεί για την Πινακοθήκη – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα. Θα είμαι έτοιμη ν’ αφιερώσω έργα μου για κοινωνικούς σκοπούς».

* Βιώνετε κι εσείς όπως κι εμείς τις ευρύτατες ανακατατάξεις μιας νέας εποχής. Από τη μια η Παγκοσμιοποίηση, από την άλλη οι ασύλληπτες επιστημονικές πρόοδοι, όπως για παράδειγμα η αποκωδικοποίηση του DNA. Η Τέχνη ποιο ρόλο παίζει ή θα κληθεί να παίξει σ’ αυτήν την νέα εποχή;

«Σήμερα η Τέχνη μπορεί να γίνει βίντεο, μπορεί να δημιουργηθεί με απλά υλικά: Χώμα, ξύλο, πέτρα. Μπορεί να γίνει μέσα από κομπιούτερ. Μπορεί να παρουσιαστεί ακόμα με την έκθεση ανθρώπινης μορφής, όπως στην Μπιενάλε της Βενετίας, που το γλυπτό ενός καλλιτέχνη ήταν ένας πραγματικός άνθρωπος καθισμένος σε μια καρέκλα για έξη ώρες.

»Ρεαλισμός; Εκπεσμός της Τέχνης;

»Αυτό δε θα το κρίνουμε εμείς. Θα το κρίνουν οι ιστορικοί μετά από δεκαετίες.

»Η Τέχνη δίνει μαθήματα. Η Τέχνη παίζει ρόλο στην πολιτική. Ένα ταμπλό καλλιτέχνη μπορεί να μιλήσει για τον Κάστρο και ό,τι συμβαίνει στην Κούβα. Η Τέχνη σήμερα διδάσκεται στα νοσοκομεία και βοηθά τους συνανθρώπους μας με ειδικές ανάγκες. Η Τέχνη είναι καθημερινά μαζί με τον άνθρωπο. Η Τέχνη μας ακολουθεί παντού!»

* Είστε ενεργό μέλος της αμερικάνικης πολιτικής ζωής. Γνωρίζετε ότι οι ΗΠΑ είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που μπορεί, είτε να πάει την ανθρωπότητα δυο βήματα εμπρός, είτε να επαυξήσει τις πληγές της που είναι και πολλές και δραματικές. Ποιες είναι οι απόψεις σας για τα προβλήματα του πλανήτη, αλλά και για την πολιτική που ακολουθούν ή δεν ακολουθούν οι ΗΠΑ σε σχέση μ’ αυτά;

«Όταν έγινα αμερικανίδα, παρακάλεσα τον πρόξενο της Ν. Υόρκης να κρατήσω για πάντα την ελληνική υπηκοότητα και χάρηκα οι νόμοι επέτρεψαν να γίνει αυτό. Όλοι οι Έλληνες που πήγαμε στην Αμερική, για διαφορετικούς σκοπούς ο καθένας, είμαστε και θα είμαστε για πάντα Έλληνες. Αλλά αναγνωρίζουμε τη βοήθεια που μας έδωσε η Αμερική για να φτάσουμε τους στόχους μας. Η πολιτική των ΗΠΑ πάντα άρεζε ή όχι, σε πολλούς χώρους και σε διαφορετικούς ανθρώπους. Διαλέγεις και παίρνεις. Δεν έγινα ακόμα πολιτικός και δεν ξέρω πώς δουλεύει αυτό το σύστημα. Ξέρω όμως ένα πράγμα: Απέναντι στο κράτος που άνοιξε την αγκαλιά του και σε δέχτηκε –όπως και να λέγεται αυτό – πρέπει να είσαι ευγνώμων…»

* Μάρα Καρέτσου και Τέχνη; Έχει μέλλον η Τέχνη στον 21^ο αιώνα και ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό;

«Και βέβαια έχει μέλλον η Τέχνη. Συνεχίζεται μαζί με τη ζωή μας…»

* Σε λίγη ώρα φεύγετε από τη Λάρισα. Ας πούμε κάτι ως κατακλείδα, αλλά και ως ευχή για το επανιδείν…

«Είμαι ευτυχισμένη γιατί έχω πολύ καλούς φίλους. Η φιλία είναι επένδυση μέχρι το τέλος της ζωής σου και γι’ αυτό πρέπει να την προσέχουμε περισσότερο κι από τον έρωτα ακόμα.

»Δε λέω αντίο στη Λάρισα, γιατί πολύ συχνά θα γυρίζω στο μέλλον, αλλά λέω ένα: I love you Larissa…»