ΒΙΒΛΙΑ για τον χειμώνα - β

Από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη

Φερνάντο Αραμπούρου: «Πατρίδα»

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, μυθιστόρημα ποταμός (714 σελίδες), που όμως διαβάζεται απνευστί, καθηλώνοντας τον αναγνώστη και οδηγώντας τον σ’ ένα κόσμο που δονείται από ανθρώπινα συναισθήματα.

Ο συγγραφέας σκιαγραφεί αδρά χαρακτήρες και καταστάσεις, δημιουργώντας ένα σύμπαν από αγάπη και μίσος, ή σωστότερα, από φιλία που μεταλλάσσεται σε μίσος και από μίσος, σε συγχώρηση. Μίσος εμφύλιο, ποτισμένο με αίμα, άδικο αίμα, που απαιτεί ιδιαίτερες ψυχικές αντοχές για να δώσει τη θέση του στη συγγνώμη.

Ένας παράλογος εμφύλιος πόλεμος, που δίχασε ακόμα και τους ίδιους τους Βάσκους, και γέμισε με αίμα την κοινωνία τους, αφήνοντας αβυσσαλέο μίσος εκεί που πρώτα υπήρχαν φιλίες ή και συγγένειες.

Ερωτικοί δεσμοί που διαλύονται, γιατί αίφνης ανακαλύπτεται το χάσμα. Πώς να προχωρήσουν στη ζωή με το μίσος ανάμεσά τους;

Η σημαντική ιδιαιτερότητα του μυθιστορήματος οφείλεται στην αριστοτεχνική γραφή τού συγγραφέα, που είναι σαν να κεντά τον μύθο σ’ έναν καμβά όπου τα πρόσωπα εναλλάσσονται, ξεδιπλώνοντας τον εσωτερικό τους κόσμο και την αντίληψή τους για τη ζωή.

Διδάσκει δημιουργική γραφή ο συγγραφέας. Διδάσκει και άλλα πολλά. Την ανάγκη τής υπέρβασης των παθών, το πώς πρέπει ο άνθρωπος να γυρίζει οριστικά κάποιες σελίδες τής ιστορίας του, το γιατί είναι χρήσιμο να γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητα.

Η μυθοπλασία αφορά την εποχή τής ΕΤΑ των Βάσκων, εποχή απόλυτης τρομοκρατίας. Ο συγγραφέας επινοεί δυο οικογένειες, που η στενή φιλία τους μετατρέπεται σε μίσος, όταν ο γιος τής μιας εντάσσεται στην ΕΤΑ και στρέφεται εναντίον του πατέρα τής άλλης οικογένειας, ο οποίος είναι, κατ’ ουσίαν, και ευεργέτης τής δικής του. Αυτό δεν εμποδίζει τον νεαρό τρομοκράτη να μπει στην ομάδα που αναλαμβάνει τη δολοφονία του.

Η οικογένεια του θύματος αποτελείται από τέσσερα μέλη, δυο γονείς, μια κόρη, έναν γιο. Μια οικογένεια, τέσσερις διαφορετικοί κόσμοι. Ο συγγραφέας, μεταφέροντας τη γραφή του από το ένα πρόσωπο στο άλλο και από το ένα γεγονός στο άλλο, σταδιακά ολοκληρώνει με θαυμαστό τρόπο τα πορτρέτα τους, προσθέτοντας κάθε φορά και μια πινελιά.

Η οικογένεια του δράστη αποτελείται από πέντε μέλη, τους γονείς, δυο γιους, μια κόρη. Πέντε διαφορετικοί κόσμοι. Με τον ίδιο τρόπο ο συγγραφέας σχηματοποιεί τα πορτρέτα τους. Κάθε πρόσωπο δίνει στον συγγραφέα τη δυνατότητα να απλώσει στα μάτια τού αναγνώστη ολόκληρο το κοινωνικό φάσμα των περιοχών των Βάσκων. Το «Πατρίδα» αποτελεί μια ιδιαίτερη ανθρωπογεωγραφία συν τοις άλλοις.

Κάθε  φορά που ο συγγραφέας επικεντρώνει την αναφορά του σ’ ένα από τα πρόσωπα του μύθου, η γραφή του βρίσκει τον δρόμο, μέσα από υπαινιγμούς, να μιλήσει για αλήθειες. Ενίοτε γίνεται συγκλονιστική, αφού φέρνει αυτά τα πρόσωπα απέναντι στις ευθύνες τους, για όσα έπρεπε να κάνουν και δεν έκαναν, εξ αιτίας τής ατολμίας τους απέναντι την ίδια τη ζωή.

Ένα από τα πλέον ανατρεπτικά πρόσωπα του μυθιστορήματος, η Αράντσα, αδελφή τού δολοφόνου, χτυπημένη από ένα σκληρό εγκεφαλικό, που την έχει αφήσει σχεδόν ολικά ανάπηρη, άδηλα ερωτευμένη με τον γιατρό Σαμπίερ, γιο τού δολοφονημένου, αδυνατώντας να μιλήσει, του γράφει με το μοναδικό δάχτυλο που μπορεί να κινήσει: «Αν πάθεις εγκεφαλικό, θα παντρευτούμε». Ποιος αναγνώστης, μετά απ’ αυτό, μπορεί να συνεχίσει ψύχραιμος να διαβάζει τις υπόλοιπες εξακόσιες σελίδες του βιβλίου.

Ο συγγραφέας, δεν αφήνει, βεβαίως, τον γιατρό να πάθει εγκεφαλικό, για να τον φέρει ακόμα πιο κοντά στην Αράντσα. Οδηγεί όλα τα πρόσωπα του μύθου στην επιθυμητή λύτρωση. Όχι αίμα, για το αίμα. Υπάρχει και η συγγνώμη στη ζωή. Και υπάρχουν δρόμοι που οδηγούν σ’ αυτήν. Είναι η λυτρωτική συγγνώμην. Μία σκέψη που βασανίζει τη Νερέα, κόρη τού δολοφονημένου, εκφράζει με σαφήνεια τη θέση τού συγγραφέα: «Εκείνη, η μητέρα της, ο αδελφός της, και οι τρεις είχαν μετατραπεί σε δορυφόρους ενός δολοφονημένου. Είτε το ήθελαν, είτε όχι, οι ζωές τους εδώ και πολλά χρόνια περιστρέφονταν γύρω από εκείνο το έγκλημα, από εκείνο το συνεχές επίκεντρο, τίνος πράγματος, γαμώτο, θλίψης, πόνου, κι αυτό πρέπει να πάρει τέλος και δεν ξέρω πώς…»

Θα μπορούσα να συνεχίσω να γράφω εκατοντάδες αράδες για το «ΠΑΤΡΙΔΑ», (κάτι που είχα γράψει και το καλοκαίρι για το «Ο χαμένος παράδεισος» του Έκτορ Αμπάδ Φασιολίνσε - Εκδόσεις «ΠΑΤΑΚΗΣ»), αλλά δεν θα προσφέρω τίποτα περισσότερο στον όποιο αναγνώστη. Μόνο μια προτροπή: Διαβάστε το.

Μίμης Ανδρουλάκης: «Νύχτα με πέντε φεγγάρια»

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Ο Μίμης Ανδρουλάκης "ξαναχτύπησε". Χείμαρρος και σ' αυτό το μυθιστόρημα, ανατρεπτικός και πάνω απ' όλα υπαινικτικός για πολλά, που αφορούν σημαντικά επίπεδα της ζωής μας. Πολιτική, οικονομία, πολιτισμός, ερωτικές σχέσεις, ιστορία, εθνογραφία, τουρισμός κ. ά.

Είναι γεγονός, πως η άνετη προσπέλασή του, απαιτεί από τον αναγνώστη εφόδια. Πρώτα μια καλή "μυρωδιά" προηγούμενων έργων τού Ανδρουλάκη. Και βέβαια του φάσματος της ζωής που αφορά την πολυεπίπεδη Ελλάδα.

Η γραφή του ιδιαίτερη, με κυρίαρχο το προσωπικό ύφος, το οποίο ταυτίζεται με τον προφορικό του λόγο. Ρέουσα και με συνεχείς εκπλήξεις.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι κάθε βιβλίο τού Μίμη Ανδρουλάκη αποτελεί και εκδοτικό γεγονός για τον ελληνικό μικρόκοσμο του βιβλίου. Γιατί ο Μίμης Ανδρουλάκης αν μη τι άλλο ξέρει να αφηγείται, ξέρει να στηρίζει τις μυθοπλασίες του με ψήγματα από την ιστορία, ξέρει να δίνει μαθήματα πολιτικής οικονομίας, αλλά και στρατηγικής, και ξέρει να διδάσκει μέσα από ιστορικές σελίδες, ακόμα κι αν αυτές, εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν συνηθισμένες.

Έτσι, λοιπόν, ενώ ο αναγνώστης υποθέτει ότι διαβάζει ένα μυθιστόρημα που έχει τη βάση του στα πάθη που βασάνισαν τον Ελληνισμό τού Πόντου, βρίσκεται μπροστά σ’ ένα μοντέρνο μυθιστόρημα, που σε κάποιες σελίδες του έχει για φόντο του την κρίση, και όχι μόνο. Σαν μάγος ο Ανδρουλάκης εμφανίζει στο προσκήνιο σημαντικές διαδρομές και προσωπικότητες του κινηματογράφου, μιλά για τον Φλωράκη και το «βρόμικο» ’89, για τον Τρικούπη, τον Βενιζέλο, τη Μακεδονία και τους πρόσφυγες, των εξισλαμισμό των Ποντίων, τους διωγμούς των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, για τους ηγέτες και τα πολιτικά συστήματα, για την ουτοπία και την πραγματικότητα και άλλα πολλά. Σε κάποιες σελίδες του, μάλιστα, αλλά πλήρως τον χαρακτήρα της μυθοπλασίας, δίνοντας επιτυχημένες εξετάσεις σ’ αυτό που χαρακτηρίζουμε ως μαθηματικό μυθιστόρημα. Είναι ο Μίμης Ανδρουλάκης αυτός, ο ιδιαίτερα χαρισματικός και οξύνους διανοούμενος και ό,τι κι αν γράφει είναι τουλάχιστον ενδιαφέρον. Γράφει για την ουτοπία: «Οι ουτοπίες είναι ο ηθικός, ο αξιακός μας ορίζοντας. Ο πολικός μας αστέρας. Τις πραγματώνουμε με δόσεις – εντός των ορίων τής εποχής μας – στα έργα μας, στην πολιτική μας, στην προσωπική μας ζωή, σαν να επρόκειτο μετά βεβαιότητας το ανέφικτο της ουτοπίας να γίνει εφικτό μέσα σε πέντε, δέκα, είκοσι… γενιές. Εννοείται με απόλυτο σεβασμό των οικουμενικών αξιών και των θεμελιωδών ελευθεριών. Τις γειώνουμε, τις κάνουμε πηγή έμπνευσης ενός, ανανεωμένου, ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού. Ο ίδιος ο Μαρξ το φώναζε: ‘‘Δεν φτιάχνω συνταγές για τις κουζίνες του μέλλοντος!’’ ‘‘Η ανθρωπότητα πρέπει να θέτει στην ημερήσια διάταξη μόνο εκείνα τα προβλήματα που μπορεί να επιλύσει’’.

»Το μέλλον της Ουτοπίας ανήκει τους ρεαλιστές. Αντιστρέφουμε, δηλαδή την ποίηση του Μάη τού ’68, το ‘‘Είμαστε ρεαλιστές, ζητούμε το αδύνατο’’. Η Ουτοπία, η γειωμένη, είναι το αντίδοτο στη μιζέρια και στον πεσιμισμό της σύγχρονης πολιτικής ζωής…»

Τολμηρό και ανατρεπτικό και αυτό το μυθιστόρημα του Μίμη Ανδρουλάκη, σαφώς δεν προορίζεται για αναγνώστες που απλά θέλουν να διαβάζουν μια ιστορία για να περνά η ώρα, αλλά για αναγνώστες που τιμούν τη χαρά τής ανάγνωσης και θέλουν κάτι περισσότερο από προδομένους έρωτες…

Για όποιους αναζητούν μυθιστορήματα με ιδιαίτερο βάρος και ποιότητα γραφής, είναι μια καλή άσκηση ανάγνωσης και όχι μόνο.