Βιβλίο ορόσημο για υπεύθυνους πολίτες...

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

---------------------------------------

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη

---------------------------------------

Επτά όψεις τού κράτους.

Πολλαπλές προσεγγίσεις για την κατανόησή του.

Από τον Ομότιμο Καθηγητή Γ. Β. Δερτιλή,

που πριν από καιρό μας είχε δώσει το σημαντικότατο

«Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1750 - 2015»

Γ. Β. Δερτιλής:

«Λερναίον Κράτος»

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Τα πλέον πρόσφατα βιβλία του Γ. Β. Δερτιλή προκάλεσαν έντονο ενδιαφέρον. Τόσο το «Επτά πόλεμοι – Τέσσερις εμφύλιοι – Επτά πτωχεύσεις» (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ), όσο και το «Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1750 – 2015» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), πρόσθεσαν γόνιμες οπτικές στην ιστορία τής χώρας και αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμα εργαλεία όχι μόνο για τους επιστήμονες της Ιστορίας, αλλά και στον απλό αναγνώστη, που έστω ελάχιστα τον ενδιαφέρει αυτός ο χώρος.

Είναι χρέος μας να γνωρίζουμε την Ιστορία μας, όπως χρέος μας, ως υπεύθυνοι πολίτες, είναι να γνωρίζουμε την έννοια του κράτους. Έννοια πολύπλοκη, πολύπλευρη, γι’ αυτό και ο χαρακτηρισμός «Λερναίον» στον τίτλο, που παραπέμπει στη μυθολογική Λερναία Ύδρα με τα πολλά κεφάλια.

Στο συγκεκριμένο μελέτημα – δοκίμιο ο Γ. Β. Δερτιλής ορίζει τα «κεφάλια» αυτά, τις μορφές, δηλαδή, του κράτους, σε επτά:

            Α΄ Το κράτος – κυρίαρχος εδαφικής επικράτειας.

            Β΄ Το κράτος – οργανισμός εξουσίας και κοινωνικό υποκείμενο.

            Γ΄ Το κράτος – πεδίο οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων.

            Δ΄ Το κράτος – πεδίο πολέμου και τόπος συμβιβασμού.

            Ε΄ Το κράτος – επίκεντρο ενός πλέγματος εξουσίας.

            ΣΤ΄ Το κράτος – μήλον έριδος.

            Ζ΄ Το κράτος – κέντρον νομιμότητας και φύλαξ ηθικής.

«Η θεωρία του κράτους παραμένει ανοιχτή, ατελείωτη, από την μεγάλη στιγμή της Πολιτείας του Πλάτωνος μέχρι σήμερα, και θα παραμείνει ανοιχτή όσο υπάρχουν σκεπτόμενοι άνθρωποι», τονίζει στον πρόλογό του ο Γ. Β. Δερτιλής, για να προχωρήσει στη συνέχεια στην προσέγγιση και ανάπτυξη των μορφών αυτού που ορίζεται ως κράτος.

Αντιγράφω ένα ακόμα απόσπασμα που μας εισάγει στη σκέψη του Γ. Β. Δερτιλή ως προς την οντότητα του κράτους:

«Όλες οι κοινωνικές και πολιτικές διαμάχες περιβάλλονται την πορφύρα της ιδεολογίας, της ηθικής, της θρησκείας…

[…]

»Στους ιστορικούς χρόνους και για δυόμισι χιλιάδες χρόνια, έως την νεωτερική εποχή, το κράτος παριστάνει τον εγκόσμιο εκπρόσωπο του ενός ή του άλλου θεού… προβάλλει ηθικά και αξιακά συστήματα, χρησιμοποιεί θρησκευτικά δόγματα και ιδεολογικά θέσφατα – και τα καταχράται, μαζί με όσους το ηγεμονεύουν και το εκπροσωπούν. Εκ γενετής, λοιπόν, το κράτος είναι (ή προσποιείται πως είναι) ο φύλακας της ηθικής και ο εγγυητής του συστήματος αξιών που εκάστοτε κυριαρχεί στην κοινωνία: θεματοφύλαξ ελέω Θεού, ή λόγω κοινωνικού συμβολαίου. Είναι, επομένως, το θεμέλιο της κοινωνικής και πολιτικής νομιμότητας που συνέχει μια κοινωνία…».

Εντυπωσιάζει η ευθυκρισία του Γ. Β. Δερτιλή, καθώς στέκεται με ιδιαίτερη περίσκεψη απέναντι στις έννοιες Ιστορία, Κράτος, Κοινωνία, Πολίτης κ. ά. Ιδιαίτερα για τους επιστήμονες της Ιστορίας, γράφει:

«Ξεκινώντας από τον ίδιο τον ορισμό της Ιστορίας, από την ακατάλυτη σχέση της με τον χρόνο και τον χώρο, ο ιστορικός οφείλει να χρησιμοποιήσει ένα μείγμα προσεγγίσεων που θα αρμόζει αφενός στη συγκεκριμένη εποχή και αφετέρου στην συγκεκριμένη κοινωνία της οποίας την εξέλιξη αφηγείται και ερμηνεύει ως ιστορικός…»

Η διεξοδική ανάλυση όλων των μορφών τής έννοιας Κράτος βοηθά να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που επιβάλλουν τη συγκρότησή του και να σταθούμε με την απαιτούμενη υπευθυνότητα απέναντί του.

Λάρισα, 10/12/2019