Το ηχηρό παρόν τής κλασικής λογοτεχνίας

 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

---------------------------------------

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη

---------------------------------------

 

Οι εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

και τα κλασικά αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Μια προσφορά ανεκτίμητη προς τον σύγχρονο αναγνώστη,

που αναζητά αριστουργήματα του περασμένου αιώνα

ανάμεσα σε πάγκους παλαιοβιβλιοπωλείων.

Εκδόσεις, όχι μόνο καλαίσθητες,

 αλλά πλαισιωμένες με βοηθητικά κείμενα

τα οποία εισάγουν τον αναγνώστη τόσο στο έργο τού συγγραφέα, όσο και στην παράλληλη παραγωγή λογοτεχνίας.

Πολύτιμα ως εκδόσεις…

 

 

Τζορτζ Όργουελ:

 

«1984»

 

«Η φάρμα των ζώων»

 

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

 

 

Ανήκουν εύσημα στις Εκδόσεις Ψυχογιός που με επιμέλεια του γνωστού συγγραφέα Ηλία Μαγκλίνη εγκαινίασε μια σειρά εκδοτικού κύκλου, «Τα κλασικά», με πρόθεση να γνωρίσει το αναγνωστικό κοινό κάποια έργα – σταθμούς τής παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Δυστυχώς, ο σύγχρονος αναγνώστης (και αναφέρομαι στον Έλληνα, γιατί δεν γνωρίζω τι ισχύει για την υπόλοιπη Ευρώπη), γνωρίζει όλο και λιγότερα για το ιστορικό υπόβαθρο της Λογοτεχνίας, τόσο της Ευρωπαϊκής, όσο και της Ελληνικής. Το κακό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα όταν αφορά αναγνώστες συγγραφείς.

Το χαρακτηρίζω «κακό» γιατί είναι κτίσμα χωρίς θεμέλια.

Ο χώρος τής Λογοτεχνίας, χωρίς θεμέλια, είναι χέρσο χωράφι. Ο συγγραφέας έχει χρέος να ξέρει τι υπήρχε πριν απ’ αυτόν και πώς η λογοτεχνική παραγωγή έφτασε μέχρι αυτόν. Είναι και ιστορική ανάγκη να διαμορφώνει προσωπική αντίληψη. Διαφορετικά, ο ίδιος ως συγγραφέας, δεν είναι παρά ένα πυροτέχνημα.

Καταθέτω την άποψή μου, γνωρίζοντας πως θα προκαλέσω δυσαρέσκειες. Όμως δεν μπορείς να ισχυρίζεσαι πως γράφεις ποίηση αν δεν έχει πάρει «μυρωδιά» από την Παλιά Αθηναϊκή Σχολή, αν δεν έχεις περπατήσει στους δρόμους τού Χατζόπουλου και του Μελαχροινού, αν δεν έχεις ανάψει κερί στα ποιητικά ποτάμια του Παλαμά.

Το ίδιο συμβαίνει και στην πεζογραφία. Είναι ανόητο να στηρίζεται ένας συγγραφέας στις ασκήσεις τής δημιουργικής γραφής, χωρίς στο οπλοστάσιό του να διαθέτει Ξενόπουλο, Νιρβάνα, Μυριβήλη, Πολίτη, Θεοτοκά κ.ά.

Ο χώρος τής ελληνικής διανόησης έχει ευλογηθεί να διαθέτει πολλούς και έγκυρους μελετητές. Αυτοί μπορούν να καθοδηγήσουν τον καθένα στις αναγνώσεις του.

Αν αυτά που γράφω ισχύουν σ’ έναν μεγάλο βαθμό για την ελληνική λογοτεχνία, για την ξένη λογοτεχνία ισχύουν πολλά περισσότερα. Μια τρομακτική (σε αριθμούς) σειρά συγγραφέων έρχεται να αποτελέσει το θεμέλιο για την ελάχιστη έστω γνώση στο ποια είναι η λογοτεχνία, σήμερα.

Δεν θα πάω βαθύτερα, αλλά θα περιοριστώ στον 20^ο αιώνα που είναι τόσο κοντά μας.

Αυτός ο αιώνας, ο τρομακτικότερος όλων μέχρι σήμερα, ένα από τα κλειδιά που διαθέτει, για να τον ξεκλειδώσουμε, είναι η Λογοτεχνία του.

Από τα προοίμια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (Ζολά, Τζουζέπε Λαμπεντούζα, Μαρσέλ Προυστ, Τόμας Μαν, Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ντ’ Ανούντσιο και δεκάδες ακόμα), μέχρι την αλλαγή τού χάρτη στην Ανατολική Ευρώπη (Ροθ, Αρουντάτι, Ρουσντί, Σαραμάγκου, Σεμπρούν, Σολζενίτσιν, Πρίμο Λέβι κ. ά.), μια στρατιά σημαντικών συγγραφέων χαρτογράφησαν έναν αιώνα ανθρώπινης περιπέτειας, περιγράφοντας από τις πλέον απλές διαδικασίες ενός χαριτωμένου φλερτ, μέχρι τις φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος. Χωρίς όλους αυτούς, ή έστω τους κυριότερους απ’ αυτούς τους συγγραφείς, στο οπλοστάσιό του, ο συγγραφέας, πώς μπορεί να πορευτεί στον δικό του αιώνα; Με τι ποδήματα θα πατήσει στα αγκάθια τών εποχών για να εξερευνήσει τις ανθρώπινες ψυχές;

 

Η προσφορά των εκδοτών που αποφασίζουν να επενδύσουν σε κλασικά έργα και να τα επανεκδώσουν – γνωρίζοντας ότι μπορεί να είναι και αντιεμπορικά πλέον – είναι τεράστια. Όταν αποφασίζει ένας εκδότης να βάλει απέναντι σε σύγχρονους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας που σαρώνουν σε πωλήσεις (π.χ. Τζο Νέσμπο), έργα τής Αγκάθα Κρίστι, που δεν έχουν βία και αίμα και αναφέρονται σε εποχές ξένες από την δική μας, ξέρει πως η εμπορική επιτυχία του δεν είναι εξασφαλισμένη. Το κάνει, όμως, γιατί ο εκδότης δεν είναι μόνο έμπορος, ή σωστότερα δεν βάζει πάνω από την πνευματική του ταυτότητα την εμπορική.

Οι σκέψεις που κάνω πηγάζουν από δυο βιβλία – σταθμούς τού περασμένου αιώνα. Τα «Η φάρμα των ζώων» και «1984» του Τζορτζ Όργουελ. Πασίγνωστα βιβλία, αν και σήμερα ελάχιστα διαβασμένα από νέους αναγνώστες, που συχνά τα επικαλούνται χωρίς να τα έχουν διαβάσει. Βιβλία που συγκλόνισαν την εποχή τους. Το πρώτο είχε εκδοθεί το 1945, ενώ το δεύτερο το 1949.

Και τα δυο είναι μια κραυγαλέα καταγγελία για την διαμόρφωση της Σοβιετικής πολιτείας μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και υπό την ηγεσία τού Στάλιν. Στην δεκαετία που κυκλοφόρησαν ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαίων διανοουμένων λάτρευε ως θεό τον Στάλιν και τον έβλεπε ως μοναδικό μεσσία για την μεταπολεμική ανθρωπότητα (μεταξύ των οποίων ο Σάρτρ, χωρίς να υστερούν και Έλληνες – όπως ο Ρίτσος κ. ά.).

Περνώντας από την δεκαετία του ΄50 στην δεκαετία του ΄60, βρισκόμαστε στην χαραυγή μιας νέας ημέρας για την ανθρωπότητα. Πάνω απ΄ την κεντρική Ευρώπη ο πόλεμος δεν θέλει να σηκώσει την σκιά του. Συγγραφείς καταγράφουν φρικαλέες πραγματικότητες. Ο Λέβι δίνει την πλέον αντικειμενική εικόνα του Άουσβιτς. Ο Σολζενίτσιν και ο Καίστλερ ξεσκεπάζουν τον μύθο της ευημερίας του σοσιαλιστικού υλισμού, ο Φιτζέραλντ, ο Γκράχαμ Γκριν, ο Βασίλι Γκρόσμαν, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Καμύ, ο Καπότε, ο Κάφκα, ο Κούντερα, ο Τόμας Μαν και ένα ακόμα πλήθος συγγραφέων «φωτογραφίζουν» από άπειρες οπτικές την νέα πραγματικότητα. Ο καθείς αντιμέτωπος με κάποιον άλλον ή συμπληρωματικός κάποιου άλλου. Εδώ ο Μπέκετ, εδώ και ο Ιονέσκο.

Ο Ουέλς, όπως ο Χάξλεϋ, δεκαπέντε και περισσότερα χρόνια πριν, δημιουργούν την κοσμογονία ενός σύμπαντος, που ο σύγχρονος αναγνώστης καλείται να γνωρίσει, προκειμένου να προχωρήσει ένα έστω βήμα στην παραγωγή του 21^ου αιώνα. Εδώ έρχεται η σημαντική συνεισφορά τών εκδοτών και πιο συγκεκριμένα τού Θανάση Ψυχογιού. Αναφέρομαι σ’ αυτόν, γιατί δυο ακόμα βιβλία του, από την σειρά «Κλασικά» έφτασαν στο γραφείο μου.

 

Για τον Τζορτζ Ουέλς δεν θα μιλήσω. Τον έκριναν οι δεκαετίες τής κυριαρχίας του και τα εκατομμύρια των αναγνωστών του. Θα περιοριστώ στο να γράψω πως τους μεγάλους τους προσεγγίζουμε με δέος και πως καλό είναι, η ανάγνωση να ξεκινά από τους προλόγους, τα εισαγωγικά σημειώματα, τα επίμετρα. Είναι βασικοί οδηγοί προς τους αναγνώστες, ιδιαίτερα νεαρών ηλικιών που δεν διαθέτουν ειδικές γνώσεις.

Με αυτά τα λίγα προτρέπω τους αναγνώστες να στραφούν στα κλασικά αναγνώσματα. Μόνο κέρδη έχουν να αποκομίσουν.

Λάρισα, 24/1/2021